Kruistocht (1): islam in mijn jeugd

Dit is de kaft van een boek uit mijn jeugd. Ik vond het een vreselijk heftig plaatje. Ik kon er niet lang naar kijken, terwijl het me tegelijkertijd fascineerde. Met een centrale heldenfiguur, Richard LEEUWENHART, van een ander kaliber dan in het doorsnee actieboek voor de jeugd...

Ik kwam destijds nooit in de bioscoop noch bestond er een jeugdjournaal en ook het regionale dagblad zei me niets. Dat kruistochtenverhaal kende ik doordat het uitgebreid aan de orde was gekomen, op school. In geuren en kleuren verteld door de onderwijzer. Dat zal het geweest zijn. Bij dìt verhaal kon een relatie tussen fictie en realiteit worden gelegd. Het plaatje deed de rest...èn de naam: Richard Leeuwenhart.
De inhoud van het boek, ach verder niet zo interessant ...die Walter Scott maakte het wel ingewikkeld zeg, voor een tienjarige! Ik snapte niets van de politiek-strategische finesses van de diverse machthebbers: het bedrog van zijn broer met de merkwaardige naam ´Jan zonder Land'(van Robin en Marianne Hood!), de altijd listige FRANKEN; dat Oostenrijk een koning in de bak kon stoppen kon er echt niet in bij me, laat staan de subtiliteiten van de doctrine der onbuigzaamheid bij Saladdin c.s., de spanningen tussen de Turken en Koerden, Damascus versus de Fatimiden in Egypte.....Ik was wel voor Richard, maar niet zoals voor andere min of meer fictieve ridders, of Robin Hood; ik had ernstige ' bedenkingen', en ook zijn uiterlijke verschijning oogde niet 100% sympathiek. Ik ging het boek en het plaatje mijden-ontkennen eigenlijk, zo reconstrueer ik achteraf mijn omgang met dit boek...

Kolder
Ik wist of voelde (aan) dat dit zo heftig was, zo veel ellende in zich droeg, dat je niet simpel kon sympathiseren met de een, en de andere partij als  anonieme vijand kon afdoen. Ik weet nog dat ik me heel realistisch in de gevechten probeerde in te leven. Ik maakte me zorgen over het lot van de PAARDEN. Zij hadden immers geen maliënkolder. Hoe moest dat nou, al die kromzwaarden zo dichtbij. Later begreep ik dat de paarden er ook een droegen, aan de zijde van de kruisvaarders althans. Ze kregen die, omdat de tegenstander zich tijdens de mars van Jaffa naar Jerusalem juist op het doden van de paarden had gericht,  omdat de KOLDERS -bestaande uit stukjes metaal - aan de ridders te paard een te goede bescherming boden tegen de kromzwaarden en pijlen der moslimstrijders! Deze kolder was een van de doorslaggevende wapentechnologische voordeeltjes van de Westerse ridders!
De naam Leeuwenhart op zich sprak al tot mijn verbeelding. Wie had in die tijd kunnen bedenken hoe actueel de kruistochten zouden worden in de 21e eeuw!?
Ik wel, vreemd genoeg. Ik weet dat ik er over nadacht, over de mogelijke bedreiging door de islam... en zelfs tot de conclusie kwam, als elfjarige of daaromtrent, dat de (ideologie van de) islam niet te bestrijden was. Dat ze nog wel eens een keer zouden komen; ik hoopte maar dat dat pas ver in de volgende eeuw zou gebeuren. Iemand als Solovjev heeft het trouwens vrij nauwkeurig aangegeven, eind 19e eeuw, dat het aan het begín van de 21e eeuw zou plaatsvinden...Dat je je niet zonder repercussies kon 'afmelden' als moslim, dat vond ik tóen reeds een bizar gegeven. Het was eigenlijk beter om het bestaan ervan te ontkennen, en maar in de plicht van de hoop te geloven dat het rustig bleef op dat oostelijke front. (Dat geloof wordt nog steeds door velen beleden.) Zo ongeveer luidde mijn jeugdige slotsom! Ik woonde nog niet boven de grote rivieren, maar in het ruimdenkerder deel van Nederland, het katholieke zuiden! Ik weet dat ik inmiddels mateloos vele boeken uit de dorpsbibliotheek aan het verslinden was, waaronder vele 'historische romans'. En die bieb was in een bijgebouw van de kerk gehuisvest......
Daarna ben ik dat allemaal vergeten. Het thema 'Islam' bestond niet, tot 2001.
Desalniettemin: dat ene jeugdboek blijk ik van hot naar her te hebben meegesleept.  Het blijft helemaal overeind, na al die jaren. Die kaft tenminste.
De inhoud heb ik nog steeds niet helemaal gelezen, de begin19e-eeuwer SIR Walter Scott is tamelijk vervelend; ook zijn ' Ivanhoe' boeide me niet. De mateloos populaire TV-serie naar het boek was veel beter, met de jonge Sir Roger Moore als Sir Ivanhoe.
Dat plaatje deed het 'm. Een meesterwerkje! Let op de kleurstelling, waarin het contrast/de complementariteit tussen rood & blauw uitgebuit wordt; de prachtige pastelcombinaties van de stoffig-wazige achtergrond tegenover de volle kleuren van de strijdersattributen op de voorgrond. Kijk eens naar de detaillering op de voorgrond, van de expressie in de handen! Die palmboom, in het midden, die uit de stadsmuur lijkt te groeien, het gewoel daarboven op de muur...

Beeldtaal
Gamba liet me zien wat het verschil is in (vermoedelijke) dynamiek, efficiency en slagkracht, tussen een KROMzwaard en een RECHTzwaard. Maansikkel versus kruis, zelfs of juist in de beeldtaal...Volop beweging, diagonalen, coulissenperspectiefwerking. Filmisch, het ademt en ruikt naar zand, zon, het is gewoonweg een zinderend geheel!Het lijkt wel of er een andere wijde wereld voor je wordt ´open gezet´. Zo verging het me in ieder geval als jongeling.
Merkwaardig is overigens, dat Leeuwenhart vanuit rechts komend het beeld in rijdt. Náár  rechts vanúit links is ons meer vertrouwd. De actie in een scène gaat langs de diagonaal, van linksonder naar rechtsboven, je kunt zelfs zeggen, volgens de wetten van de ( modernere Europese) beeldtaal: linksonder is het verleden en rechtsboven de toekomst. Of is het gewoon een Brits-Engelse afwijking van de normale verkeersregels op het continent?
Ach, genoeg daarover, laten we de illustratie niet doodanalyseren; misschien 'vond' deze illustere kunstenaar Gamba wel, dat Leeuwenhart het verleden tegemoet reed en vertelde ons dat zo op zijn manier !!?